پدرش مشهدی حسن کلاهدوز، به کلاهدوزی و پوستین دوزی اشتغال داشت و با خانواده خود یک کارگاه قالی بافی را نیز اداره می کرد. در همان مکان علی اصغر و برادر کوچک ترش جعفر، بتدریج با طرح و رنگ آشنا شدند و تمایل و توانایی بسیار در نقاشی از خود نشان دادند.

وی تحصیلات ابتدائی را در تبریز گذراند و به همراه برادرش تحت تعلیم استاد میرمصوّر ارژنگی، از نقاشان سرآمد تبریز و دانش آموخته نقاشان روسی و نقاشی واقع گرا، به آموختن نقاشی پرداخت.

سپس در ۱۴-۱۳۱۳ همراه برادر خود – جعفر- و به سفارش و توصیه میرمصوّر، تبریز را به بهانه آموزش نقاشی و کسب علم از محضر استادان مدرسه صنایع مستظرفه، با کالسکه به قصد تهران ترک کرد.

مدرسه صنایع مستظرفه (هنرهای زیبای کنونی) آن زمان که هنوز دانشگاه در ایران تأسیس نشده بود، حکم دانشگاه را داشت و نقاشانی مانند علی محمد حیدریان- حسین خان شیخ و اسماعیل آشتیانی، از اساتید آن روزگار بودند.

حضور او در تهران مقارن با اوج نقاشی کمال‌الملکی و شاگردان اوست. آموزش دیدگان این مدرسه که در شهرهای دیگر به تأسیس مدرسه صنایع مستظرفه – از روی شکل مدرسه پایتخت – روی آوردند، از پی اندیشه کمال‌الملکی، رو به واقع گرایی و طبیعت نگاری آورد.

در حقیقت با نوعی نقاشی که بیش تر به معنابخشی و ارتباط همگانی نزدیک بود، عنوان نقاشان سبک کلاسیک «از نوع کمال الملکی» نام گرفتند؛ و این در شرایطی بود که با به پایان رسیدن قرن و شروع قرن جدید، هویت جهان سوم به دو شقه قبل (کلاسیک) و اکنون (نو – مترقی – جدید) تبدیل شده بود.

در مدرسه نقاشی تبریز نیز میرمصوّر و دیگران تأکید داشتند که نقاشی به منزله تغییر چیزها یا از چهره انداختن چیزها نیست، بلکه مجازی کردن حقیقت بیرون از تابلو است، تا جایی که شخصیت درون تابلو- که غالباً نیز باید تهی‌دست و فقیر باشد- نفس کشیدنش به نظر آید و در حقیقت، اشیا آن چنان به جلوه گری درآیند که گویی قابل استفاده‌اند.

این نوع آموزه‌ها در نوجوانی، علی اصغر را خبره کپی‌کاری و به عینه کشیدن دنیای بیرون بر بوم کرد، آن چنان که در نخستین روزهای حضور در پایتخت توانست در نقاشخانه «جهان نما» مشغول به کار شود.

این نقاشخانه از اولین تابلوسازان سردر مغازه‌های لوکس تهران بود، و به واسطه رفیع حالتی نیز پرده‌های نمایش نامه‌های گراند هتل و چند محل نمایش دیگر را سفارش می‌گرفت.

علی اصغر علی رغم کار در نقاشخانه، به سرعت وارد جریانات هنر نقاشی در پایتخت می‌شود. حسین شیخ، که جوان‌ترین معلم مدرسه مستظرفه است، روزهایی از هفته را در کافه قنادی لاله زار با شاگردان و نقاشان جوان دیگر مجلس‌آرایی می‌کند.

با شناخت حسین شیخ، علی اصغر وارد هنرستان هنرهای مستظرفه می‌گردد و از همو -که عکاسی خبره و درجه یک نیز هست- عکاسی می‌آموزد.

حضور پتگر با شاگردان دیگر در گروه گردی‌های حسین شیخ، از اتفاقات مهم هنر نقاشی در دهه دوم قرن جدید در تهران است. علی اصغر پس از گذران چندسال در مدرسه با کسب مدرک مراحل عالی آموزش، از آن جا فارغ‌التحصیل می‌شود.

او در عین حال که حرمت استادان را پاس می داشت، از نظام آموزشی و شیوه تدریس محافظه کارانه آن ها چندان خرسند نبود، لذا به محض دریافت مدرک لیسانس به اتفاق برادرش جعفر، اولین کلاس آزاد نقاشی در ایران را درخیابان نادری- کوچه نوبهار- در سال ۱۳۱۹ پایه‌گذاری کرد، که بعدها محل دیدار بسیاری از هنرمندان شد. از جمله:

اسماعیل آشتیانی، علی‌ اکبر صنعت زاده، حسین خان شیخ، صادق چوبک، منوچهر ویشکایی، وارطانیان، منوچهر شیبانی، جلیل ضیاپور، جعفر شریعتمداری (درویش)، صادق هدایت، نوشین، سیمین بهبهانی‌، سیمین دانشور، رهی‌ معیری، پروین اعتصامی، شین پرتو، شهریار، نیما، و بزرگ علوی شد.

به علت حضور او به عنوان معلم در هنرستان بانوان، دختران تهرانی به آموزشگاه آزاد او هجوم آوردند. کارگاه او را نیز اولین کلاس آزاد نقاشی بانوان در ایران می‌دانند؛ و با توجه به سال تأسیس (۱۳۱۹) او را باید از جمله اولین خدمت گزاران به فرهنگ بانوان در ایران جدید دانست.

فروغ فرخزاد، کلارا آبکار، شوکت شقاقی، بهجت صدر، منیژه مساعد، ژینوس هاشمی،‌ مهربانو زندشاهی و هنرمندان بسیار دیگری نیز در کلاس پتگر آموزش می‌دیدند.

کودکان مارالان تبریز

۱۳۲۰-۲۵- تبریز، بازار صاحب الامر (رنگ و روغن ۱۸۰*۱۲۰)

۱۳۲۲- خیابان سرچشمه (رنگ و روغن، ۱۱۰*۸۲)

یکی‌ از معروفترین آثار (ا- پتگر)، که با محله گازران و - بازار صاحب الامر ، ۳ اثریست که به روایتی مردم نگارانه قلمداد شده است.
در همان کارگاهی که اصغر و جعفر با هم در طبقه دوم خانه در سرچشمه اجاره کرده بودند و در زمانی‌ که اصغر در حال کار روی تابلوی سرچشمه بود،
جعفر در گوشه دیگری از اتاق پیرمردی را مدل کرده بودند و در حال ساخت تابلوی رفوگر بودند.

۱۳۲۳- محله گازران – تبریز (رنگ و روغن، ۱۱۰*۸۲)

(ا- پتگر) پراکنده به مدت ۵ سال روی این تابلو کار کرده اند.
بین ۱۳۱۲-۱۴ تا ۱۳۱۸ که او در مدرسه صنایع مستظرفه تهران درس میخواند، هر سال تابستان همراه با جعفر برادرشان به تبریز و خانواده‌شان سر می‌زدند.
(تابلوی بازار صاحب الامر هم در طی‌ این سفر‌ها تحقیق و به تصویر کشیده شده است). ظاهراً (ا- پتگر) از حدود ۱۳۲۲-۲۳ دیگر به تبریز بازنگشتند، تا ۱۳۴۷
که با ایراندخت ستوده آخرین سفرشان به تبریز- و اولین سفر ایراندخت به آنجا- را انجام دادند.

در ۱۳۲۰، علی اصغر و جعفر نام فامیلی خود را از برادران اکبری به پتگر تغییر دادند و او تخلص (ا- پتگر) را برگزید. پیش تر در کلاس‌های تاریخ تمدن، «پتگر» این کلمه‌ فارسی پهلوی را از استادش کسروی شنیده بود، که به معنای تصویر و تصویرگر است.
در حقیقت کار حرفه‌ای او نیز از ابتدای دهه ۲۰ شروع شد. ا- پتگر از ۲۰-۱۳۱۹ تا ۱۳۲۴ آثاری با آبرنگ و رنگ روغن به شیوه کمال الملک و شاگردانش به وجود آورد.

در دهه ۲۰ نیز او را نقاشی کم‌کار می‌بینیم؛ (۵۸ تابلو درحال حاضر وجود دارد)، چون به موازات اداره نقاشخانه، سمت معلمی ‌در هنرستان بانوان را نیز دارد. این هنرستان، که پیش تر با نام «هنرستان نسوان» شناخته می‌شد، وابسته به مدرسه صنایع قدیمه بود و مهم‌ترین هنرمندان قرن جدید را از میان دختران تهرانی، به جامعه هنر شناساند.

سبک کار علی اصغر پتگر تا سال‌ها تحت تأثیر هنر کمال‌الملک و آشتیانی است. ولی درعین حال وی از نخستین کسانی بود که طرز قلم زدن شاگردان کمال الملک را رها کرد و به شیوه ای متفاوت با شیوه های گذشته روی آورد و از قلم های درشت تری استفاده کرد.

اصولا شیوه کارش بیش تر ریشه در تعلیمات میرمصورارژنگی داشت و از آن جا که میرمصور در روسیه تعلیمات هنری دیده بود، روش قلم زدن و رنگ آمیزی اش با مکتب شدیدا آکادمیک کمال‌الملک تفاوت‌های قابل توجهی‌ داشت.

بعدتر با تأکید جلیل ضیاءپور، به شناخت شاخه مهم‌تری از نقاشی کلاسیک دست می‌یابد و شیفته عالم رنگ در نزد رپین می‌شود.

رپین، که از نمایندگان برجسته نقاشی رئالیسم انتقادی روس است، تأثیری شدید بر پتگر می‌گذارد، آن چنان که تا سال‌های آخر عمر همچون رپین، رنگ‌های قهوه‌ای تیره استفاده می‌کرد و حتا همچون رپین، به دنبال نقاشی تک چهره (پرتره) از کسانی بود که همچون شخصیت‌های آثار داستایوفسکی، چهره‌هایی پر از درد و رنج و یأس داشتند.

استاد علی اصغر پتگر در ایام هنرستان بانوان است که با دختر خلیل ستوده (مدیر مدرسه‌ آمریکایی‌ – ۱۳۱۲ – پدر منوچهر ستوده، محقق و ایران شناس) آشنا می‌شود، و در ۱۳۲۳ با ایراندخت ستوده ازدواج می‌کند. (دامادهای خلیل ستوده از عجیب‌ترین بستگان در آن زمان پایتخت به شمار می‌رفتند، چرا که دیرتر خواهر ایراندخت، با جلیل ضیاءپور، که دشمن مسلم نقاشی کمال‌الملکی شناخته می‌شد، ازدواج کرد.

زندگی در خانه ستوده و دیدارهای پی درپی و مجادلاتی که مابین این دو به وجود می‌آمد، علی رغم این که دلخوری‌ها و دعواهایی خانوادگی و ایدئولوژیک به وجود می‌آورد، هیچ گاه باعث نشد در ساختمان اندیشه تک روانه هر یک خللی به وجود آید).

نامی، نیما، میترا و مانی ، حاصل این ازدواج هستند. او، نامی و نیما را که هنرجویانی نوجوان بودند به دستیاری گرفت و تدریس و تعلیم نقاشی را به آنان آموخت. به حق پتگر، پرکارترین و پرشاگردترین مدرس زمان خود بود. بسیاری از اساتید نسل‌های بعدی، از شاگردان او هستند.

او در ۱۳۳۰ محل کلاس خود را (که در ۱۳۲۳ از خیابان نادری، کوچه نوبهار، به منوچهری منتقل شده بود) تغییر داد و مستقل از برادرش جعفر، در خیابان ولی‌ عصر، چهارراه جمهوری‌ (سه‌راه شاه، نبش کوچه سیمرغ‌ سابق) شروع به کار کرد.

در ابتدا به سبک کلاسیک گرایش داشت و همچون هر تازه‌ کاری در نقاشی به دقایق و ظرائف اثر می‌پرداخت و اصول آکادمیک و دانش اولیه طراحی و نقاشی را وفادارانه اجرا می‌کرد. البته در خلال این وفاداری به اصول، می‌توان به حضور خلاقانه و بدعت گذارانه او در کمپوزیسیون‌ها، نورها و تقسیمات صفحه و حسی که به کار می‌بخشید و آن را منحصر بفرد می‌کرد، اشاره کرد.

پس از این به ناتورالیسم متمایل شد، ولی کارهای او از لحاظ سوژه، رئالیستی محسوب می‌شوند. سال‌های ۱۳۳۴ تا ۱۳۳۹ ــ بحبوحه ورود مکتب های جدید هنری به ایران ــ دوره طبع آزمایی های پتگر و آفرینش آثاری به سبک های امپرسیونیسم و اکسپرسیونیسم بود. آثاری که در آن زمان به نحو بارزی نوآوری به شمار می آمد، ولی پتگر به واقع گرایی بازگشت.

در آثار او شخصیت‌های اصلی‌، بیش تر مردم زحمت کش همچون کارگران، پیشه وران، دایه‌ها، پیش خدمتان و انسان‌های دوره‌گرد و بی‌‌خانمان هستند که از نظر هنرمند بار سنگین خدمات انسانی‌ و اجتماعی را به دوش می کشند و مظلومانه به حیات پر مشقت، ولی‌ پر از صفا و صمیمیت خود ادامه میدهند.

استاد علی اصغر پتگر هرگز حقارت و غبار فقر را در چهره‌ٔ آنان رقم نزد، بلکه همواره خرسندی و قناعت و سلامت و فقر توام با استغنای درونی آنان را در آثار خود تاکید می کرد و در این رابطه از رنگ آمیزی درخشان و شاداب و گرمای حیات بخش آفتاب تهران، برای رساندن منظور خود کمک می‌گرفت.

پتگر تا حدود زیادی از طوفان موج های نو و مدرن پرهیز می‌‌کرد. این پرهیز آگاهانه او از حرکت‌های مدرن، تا حدود زیادی ریشه در باورهای شخصی او نسبت به هنر و رسالت هنری او داشت و اساساً تکلیف دیگری، جز آنچه غرب به آن می‌اندیشید، برای هنر قائل بود.

در سال ۱۳۴۲ هشتاد اثر خود را که مربوط به دوره‌های متفاوت کار هنری اش بود، در آتلیهٔ خود به نمایش گذارد. این نمایش که هم زمان با دومین بینال ایران بود، در محافل فرهنگی‌ و ادبی‌ بحث برانگیز شد و باعث شد که تماشاگران و منتقدان آثار نقاشی، در قیاس بین آثار به نمایش گذاشته شده در بینال و آثار پتگر، مقالاتی نوشتند.

هنرمندی برادران پتگر

در سال ۱۳۴۹ همسرش ایراندخت را از دست داد. دو فرزندش مهرزاد و شهرزاد، حاصل ازدواج دومش را در نیمه‌ دوم زندگی‌اش پرورید.

از سال ۱۳۵۵ کلاس‌هایش را که در چهار راه جمهوری بود، به نامی و نیما واگذار کرد و برخی از شاگردانش را در منزلش تعلیم داد. در این سال‌ها بیش تر به غزل سرائی پرداخت و کتاب اشعارش به نام «رنگین کمان» را در سال ۱۳۶۰ به چاپ رساند.

وی از سال ۱۳۶۷ از بیماری قلبی رنج می‌برد. در روز پنج‌شنبه ۱۷ اردیبهشت ۱۳۷۱ در سن ۷۹ سالگی آخرین کلاس نقاشی‌اش را به علت بیماری تعطیل کرد و در عصر همان روز به علت سکته‌ قلبی درگذشت.

» لینک مطالب مشاهیر آذربایجان (127)

» لینک مطالب میراث،تاریخ،صنایع دستی آذربایجان (233)

در نهایت عصر روز بعد در معیت جمعی از دوستان راهی محل ملاقات شدیم؛ در طول راه با خودم فکر می کردم جایی که قرار است دیدن کنیم، چگونه جایی است؛ وقتی خودرو در انتهای یک کوچه بن بست در زیر نور کم فروغ تیر برق توقف کرد، مشاهده ساختمانی چهار طبقه با معماری ترکیبی هوش از سرم ربود. 

تماشای ساختمانی به شکل گلبرگ باز شده با پنجره اُرسی عظیم الجثه در طبقه اول آن به چالشی در ذهنم تبدیل شد که این چگونه ساختمانی است که نمای کلی آن نماینده معماری مدرن و اُرسی‌اش تداعی کننده معماری سنتی ایران است. 

وقتی میزبان در سرمای استخوان سوز شبانگاهی تبریز در را به رویمان باز کرد و از آستانه در عمارت وارد شدیم، دیدن ساختار حوضخانه‌ای شکل ورودی با طاق ضربی دارای قرنیزهای مزین به سنگ های تراش داده شده «ایسپاراخون» حس حضور در «تبریز قدیم» را در وجودمان بیدار کرد.

از پله ها که بالا رفتیم، وارد «طنبی» - سالن پذیرایی امروزی - مستطیلی شکل بزرگی شدیم که پنجره اُرسی بزرگ آن با شیشه های  هفت رنگش در ظلمات شب نیز زیبا می نمود. 

من از لحظه ای که وارد هتل بوتیک آقای کلانتری شدم، مبهوت ذوق و سلیقه و هزینه صرف شده برای خلق چنین اثری بودم و وقتی در اعماق ذهنم دنبال واژگانی برای توصیف این بنای خارق العاده می گشتم، «خلق اثر» بهترین عبارت انتخابی ام بود، زیرا با تمام وجودم حس می کردم که برای اینکه چنین عمارت زیبایی قدم به عرصه وجود بگذارد، چقدر اندیشه و تفکر صرف شده است.

بازگشت به اصل خویش

مهدی کلانتری، مالک هتل بوتیک، متولد ۱۳۵۷ تبریز، دانش آموخته دانشگاه علم و صنعت در مقطع کارشناسی است که کارشناسی ارشد را با بورسیه دانشگاه های فرانسه در این کشور به پایان برده و بورسیه دکتری را نیز در انگلیس به دلیل فعالیت حرفه ای در شرکت های نفتی چندملیتی از قبیل «شل اند برگر» ناتمام رها کرده است.

کلانتری می گوید: من مهندس توسعه میادین نفتی هستم. با هفت هشت شرکت نفتی بزرگ چندملیتی دنیا کار کرده ام. تیمی داریم که دارایی های نفتی را خریداری کرده، توسعه می دهد و می فروشد. 

او در پاسخ به این سوال که چرا ثروتش را صرف ساخت چنین بنایی کرده است، می گوید: من فلسفه ساده ای دارم مبنی بر اینکه شخصیت هر کس زاییده ذات و مسیر زندگی اش است؛ پدر بزرگ من نام خانوادگی اش «فنجانچی» و در پاستور ساکن، اما اهل محله چرنداب تبریز بود. 

وی ادامه می دهد: ما همه جای دنیا را گشتیم و بهترین فرصت ها را تجربه کردیم، اما پاسخ به این سوال که چه چیزی ما را خوشحال می کند، باعث شد تصمیم بگیریم به شهر و دیار خودمان برگردیم؛ به این نتیجه رسیدیم که شادی ما در عناصر (المان های) به ظاهر کوچکی است که در کودکی با آنها تجربه زیستی داشته ایم؛ حوض خانه پدر بزرگ، آجرهای خام خانه های محله، سنگ های ایسپاراخون، پنجره های اُرسی، فرش های خوشرنگی که تار و پودش در مغان به دست دختربچه ها به طور طبیعی رنگرزی شده بود.

کلانتری که هم اکنون در حال ساخت کارخانه ای برای جوانان این مرز و بوم هم است، تشریح می کند: ما در غرب درس خواندیم، کار کردیم و پست و مقام گرفتیم، اما در نهایت این ریشه هایمان بود که ما را بیشتر خوشحال می کرد؛ با این نگاه و فلسفه در اواخر سال ۱۳۹۱ با مراجعه به اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی اعلام کردم که می خواهم یک خانه قدیمی را در محله پدری خریداری و احیا کنم، اما به دلیل برخورد ناشایست مسوولان آنجا، تصمیم ام عوض شد و ساخت بنایی نوساز که مبتنی بر معماری سنتی و اصیل بومی باشد، برایم اولویت یافت.

وی در تشریح دشورای های زندگی در جامعه ای با فرهنگ و سنت های متفاوت می گوید: به عنوان مثال وقتی در آمریکا، دخترم دلش پدربزرگش را می خواست، امکان دسترسی برایش میسر نبود؛ به دلیل بعد مکانی، اصلاً او شناخت درست و حسابی از پدربزرگش ندارد و سالی حداکثر یک بار او را می بیند. اغلب ایرانیانی که در غرب زندگی می کنند، حتی در صورت موفقیت در زندگی شغلی و داشتن جایگاه اجتماعی بالا، آدم های شادی نیستند. 

مصالح سنتی بنا را از ۲۱ خانه تاریخی تخریب شده جمع آوری کردم

کلانتری می گوید: من عاشق خلاقیت در عین باور به ضرورت صیانت از ریشه ها هستم و با مطالعه ای که در معماری و بافت تاریخی تبریز کردم، به این نتیجه رسیدم که از قاجار به این سو، بنای شاخصی در تبریز نداشته ایم؛ حتی عمارت «میدان ساعت» که ما تبریزی ها این قدر به آن می نازیم، معماری آلمانی دارد؛ با این نگاه تصمیم گرفتم عمارت جدیدی توسط معماران و هنرمندان تبریزی و با استفاده از مصالحی که در کودکی در ساختمان های شهر دیده بودم، بنا کنم. 

وی اضافه می کند: البته من در عین اینکه می خواستم بنایی با ویژگی های معماری اصیل محلی بنا کنم، علاقه مند بودم بنای نوساز با الزامات عصر جدید نیز همخوانی داشته باشد، زیرا ما هر چقدر هم دلبسته و شیفته سنت ها و گذشته خویش باشیم، چرخ زمان باز نمی ایستد و با سیر طبیعی اش، بایسته های عصر نو را به ما تحمیل می کند و ما ناگزیریم فرزند زمان خویش باشیم. 

وی ادامه می دهد: برای تامین آجر به عنوان یکی از مصالح ساختمانی اصلی مورد نیاز در ساخت هتل بوتیک، آجرهای ۲۱ خانه قدیمی تبریز را که برای نوسازی تخریب شده بودند، جمع آوری کردم. ۱۲۰ هزار آجر از محلات تاریخی تبریز از قبیل «گرو»، «مقصودیه» و «ششگلان»جمع آوری شد؛ کار دشواری بود، اما انجام شد؛ روح تبریز در این ساختمان متجلی است.

این مهندس علاقه مند به معماری در تبیین دشواری های ساخت عمارتی با معماری ترکیبی می گوید: به عنوان مثال وقتی برای تامین سنگ «ایسپاراخون» به محل معدن در روستایی به همین نام رفتم، دیدم که سنگ معدن تمام شده است و مجبور شدم برای تامین این نوع سنگ، سراغ حوضخانه ها و سنگ قرنیزهای حیاط ساختمان های قدیمی تخریب شده برای ساخت و ساز بروم؛ البته بخش عمده ای از سنگ های «ایسپاراخون» هم شکسته بودند و ما ناگزیر بودیم آنها را دسته بندی، جدا و در نهایت مرمت کنیم؛ تنها تامین سنگ ها و آجرهای مورد نیاز ساختمان سه سال و نیم زمان برد. 

وی یادآوری می کند: برای معماری سنتی بنا نیز با چند تن از معماران همکار با اداره کل میراث فرهنگی استان گفت و گو کردم، اما در نهایت آقای محمد مولازاده را علاقه مند و عاشق به کار دیدم؛ من معمار نیستم، اما علاقه ذاتی به آن دارم و برای تماشای آثار معماری به ۷۰ کشور جهان سفر کرده ام و به عنوان مستمع آزاد در کلاس های درس یا کارگاه های آموزشی معماران بزرگ حضور یافته ام. 

کلانتری با اشاره به اینکه بارها پیش آمد که بخشی از بنا را چند بار ساختیم و به دلیل اینکه به دلم ننشست، خراب کردیم، توضیح می دهد: درختان گردوی مورد نیاز پنجره اروسی و سایر بخش های بنا را ۱۰ سال قبل از روستاهای واقع در ارتفاعات شمالی رشته های کوه «سهند» خریداری کرده، ۲ سال در پِهِن خواباندیم؛ همه عناصر به کار رفته در ساخت این بنا دست ساز هستند و حتی لولای درها و پنجره های چوبی نیز به شکل سفارشی ریخته گری شده اند؛ ۶ سال در این بنا کار نجاری انجام شده است و برای تراش سنگ های آن از یک نفر سنگراش دعوت به همکاری شده که ۶ نسل در این کار بوده اند.

صرف ۵ سال زمان برای ساخت بنا 

کلانتری می گوید: به مدت ۲ سال متوالی طرح هایم را در شرکت های خارجی رها کرده و در قامت در یک کارگر در ساخت این بنا همکاری کرده ام؛ این بنا سانتی متر به سانتی متر بالا آمده است؛ در اصل این بنا را برای خودمان ساخته بودیم، اما چون خانواده کم جمعیتی هستیم، به این فکر افتادم که اینجا را به هتل بوتیک تبدیل کنم تا هم میهمانان با حضور در آن با معماری اصیل و به روز ایرانی آشنا شوند و هم نیازی به گشتن هتل برای اسکان مهمانان خارجی نداشته باشیم.

وی درباره همکاری نهادهای مسوول نیز یادآوری می کند: شهرداری هم سنگ تمام گذاشت و گرفتن پروانه و پایان کار حداقل ۲ سال زمان برد؛ یک نفر را فقط برای پیگیری کارهای شهرداری استخدام کرده بودم؛ بنا به گونه طراحی و ساخته شد که در عین رعایت اصول معماری اصیل در مقابل زمین لرزه هایی با هشت درجه ریشتر مقاوم باشد؛ تکمیل فیزیکی بنا ۵ سال زمان برد و در تزیینات آن یک قطعه پلاستیک نیز دیده نمی شود، زیرا پلاستیک یک فرآورده مصنوعی و من درآوردی است، ولی چوب و آجر با ما و از ماست.

وی در مورد نگهداری درخت چنار بلند واقع در حیاط بنا نیز می گوید: نگهداری این درخت برای من چند صد میلیون تومان آب خورده است، زیرا با وجود آن، استفاده از لودر بزرگ برای خاکبرداری و گودبرداری ممکن نبود و بکارگیری لودر کوچک نیز هزینه کار را چندین برابر افزایش داد. در این بنا تلاش کردیم نماد و نمود معماری اصیل محلی مان را به خوبی بازنمایی کنیم.

وی با اشاره به قالی های ۸۰ ساله پهن شده بر کف عمارت، فرشی با زمینه آبی کمرنگ را نشان می دهد و اضافه می کند: طرح این فرش، «فتانه» نام دارد و صمیمیت با آن برای ما تبریزی ها به یک خصوصیت رفتاری و حتی ژنتیکی تبدیل شده است. انسان هر چه سنش بالاتر می رود، بیشتر به اصل و ذاتش خود گرایش پیدا می کند و دلیل دلباختگی من به ساخت بنایی با خصوصیات معماری تماماً بومی و محلی نیز همین است. 

کلانتری تشریح می کند: پنجره های اتاق های گوشواره بنا، سفالی است و خانم مقدم، هنرمندی که چهره ماندگار کشور نیز شده است، به مدت ۱۸ ماه برای خلق آثار تصویر شده روی آنها تلاش کرده است؛ ۲ عدد پنجره اتاق های گوشواره در طبقه دوم از ۱۹۲ عدد کاشی سرامیک تشکیل شده اند که خانم مقدم ۶ ماه برای طراحی اولیه آنها زمان صرف کرده است؛ وقتی خانم مقدم در ابتدای کار این پنجره ها از من پرسید که چه میخواهی، من پاسخ دادم که بر روی این کاشی های سرامیک، فضای بهشتی ایران را برایم نقاشی کن؛ بر این اساس تصاویر نقش بسته بر روی کاشی های این ۲ پنجره تداعی کننده تصور ایرانی از بهشت است. الهه های آب و خاک، ماهی، انار، سرو ایرانی و دیگر عناصر تشکیل دهنده انگاره های ذهنی ایرانیان از بهشت در این نقاشی ها به چشم می خورند.

عکس ها را کلیک و باز کنید

نصب بزرگترین پنجره اُرسی ایران 

هتل بوتیک آقای کلانتری یک پنجره اروسی بسیار بزرگ و زیبایی نیز دارد که شناسنامه ساختمان از نگاه بیرونی محسوب می شود و به گفته کلانتری "این پنجره با ابعاد ۴.۴ متر در ۵.۴ متر و با وسعت حدود ۴۵ متر مربع بزرگ ترین پنجره اروسی نصب شده در بناهای ایرانی است" که شیشه های رنگی آن از اوکراین وارد شده و در روزهای آفتابی منظره بدیعی را در «طنبی» ایجاد می کند.

تنها برای ساخت این پنجره اُرسی ۲.۵ سال زمان صرف شده است و در وصف زیبایی اش، می توان آن را با پرهای طاووس به هنگام باز شدن مقایسه کرد؛ هر چند همه عناصر به کار رفته در این بنا به دلیل اصالت و دست ساز بودن شان، چشم نواز و دلفریب هستند، اما بدون شک هیچ یک از آنها شانه به شانه پنجره اُرسی ۴۵ متر مربعی نمی زنند.

در هتل بوتیک آقای کلانتری همچنین برشی از یک کبوتر خانه به چشم می خورد که در کنار نمایی از طاق بستان به طرز جذابی خودنمایی می کند؛ طرح سرمه دان جا خوش کرده در دیوار اتاق پذیرایی مستطیلی شکل و مرتفع بنا نیز از گنبد سرخ مراغه الهام گرفته شده است؛ طرح شمسه ای نیز بر دیوار پذیرایی جلوه گر است؛ هر چند شاید در نگاه نخست، این طرح ها ساده به نظر برسند، اما برای تامین مصالح و طراحی و ساخت هر کدام از آنها به طور متوسط حداقل ۶ ماه زمان و هزینه بالایی صرف شده است. 

ایوان های بنا نیز به دلیل استفاده از هزاران کاشی معرق مشابه کاشی های لاجوردی مسجد کبود در ستوان های آن، بسیار زیبا و استوار می نمایند، ضمن اینکه حکاکی روی ستون های ایوان نیز آنها را جذاب تر و تماشایی تر کرده است؛ در تبیین ظرافت و سلقه مالک بنا، اشاره به این نکته نیز خالی از لطف نیست که حتی وسایل روشنایی نیز قدیمی اند و آسانسور نیز برای اجتناب از بهم خوردن نمای سنتی بنا به گونه ای طراحی شده که در جلوی چشم نباشد. 

کلانتری می گوید: سه سال در این بنا آجر کاری کرده ایم؛ البته همه کارها به موازات هم پیش می رفت و الا اگر قرار بود بخش های مختلف به صورت مجزا ساخته شوند، به جای ۵ سال باید ۵۰ سال برای ساخت قطعات پازل مانند آن زمان صرف می شد. خوشبختانه همه کارهای این بنا از آغاز تا پایان مستندسازی شده است. 

وی تشریح می کند: حتی نرده های بنا نیز به شیوه سنتی ریخته گری با ماسه تهیه شده اند؛ همه دستگیره ها و یراق آلات سفارشی و دست ساز هستند؛ حمام بنا نیز با سنگ های مرمر معادن مناطق مختلف آذربایجان شرقی ساخته شده است. 

وی اضافه می کند: بنا برای انطباق با معماری اصیل ایرانی، علاوه بر گوشواره و شاه نشین اصلی، شاه نشین دوم نیز دارد که برای رفاه ساکنان و میهمانان در نظر گرفته شده است؛ بخش های طاقی شکل آن نیز به دلیل استفاده از سیمان به جای گچ - سیمان خیلی دیرتر از گچ خشک می شود -  ۶ ماه زمان برده است؛ زاویه طاق ها آجری این بنا بر خلاف معماری سنتی از نوع جناغی نیست و زاویه آنها بازتر و در نتیجه رسیدن دو طرف طاق به همدیگر بسیار دشوارتر و نیازمند محاسبات مهندسی دقیق بوده است.

هتل بوتیک به محلی برای عرضه آثار هنرمندان تبدیل می شود

کلانتری می گوید: چون این هتل بوتیک در مجموع ۵ اتاق و امکان پذیرایی همزمان حداکثر ۱۰ نفر را دارد، ما می خواهیم از فضای موجود در آن برای عرضه آثار هنرمندان تبریز استفاده کنیم و به همین دلیل نیز با خانواده مرحوم محمدرضا ایرانی برای برپایی نمایشگاه آثار آن فقید در این محل گفت و گو کرده ایم.

وی اضافه می کند: نمی خواهم در این بنا را به عنوان یک خانه مسکونی ببندم و بعد از مرگم به روی عموم گشوده شود؛ علاقه مندم که در قبال هزینه بالای صرف شده برای ساخت بنا، استفاده عمومی خوبی نیز از آن بشود. 

وی ادامه می دهد: با ساخت این بنا به دنبال آن هستیم که بخشی از داشته های معماری اصیل و محلی را در وهله اول به میهمانان خارجی و در مرحله بعد به گردشگران داخلی عرضه کنیم. 

کلانتری توضیح می دهد: سالن پذیرایی و شاه نشین و گوشواره های بنا به گونه ای طراحی شده اند که امکان برگزاری کنسرتی با حضور حداقل ۱۵۰ میهمان در آن وجود دارد و این ویژگی، تالار تاریخی «شیر و خورشید» ارک تبریز را در ذهن تداعی می کند.

وی یادآوری می کند: این هتل بوتیک تنها ۵ اتاق دارد و سعی می کنیم کادر آن را نیز از میان هنرمندان انتخاب کنیم تا فضایی دنج و دلنشین با عناصر انسانی فرهیخته برای میهمانان مهیا کنیم.

» لینک پستهای میراث،تاریخ،صنایع دستی آذربایجان (232)

واحدهای تولیدکننده چرم و کفش تبریز در حالی که می‌توانستند هر کدام سفیر ایرانیان در جای جای دنیا باشند اما رفته رفته به کما می‌روند تا دیگر جز نام، نشان و خاطره‌ای در آلبوم صنعت این خطه، چیز دیگری به یادگار نگذارند و این یعنی پای کفش تبریز می‌لنگد.

حتماً بارها این جمله را شنیده‌اید که پا قلب دوم انسان است. همان‌طور که درد ِ قلب نشانه‌ای از بیماری‌هایی است، پا نیز اگر در سلامت نباشد، می‌تواند مشکلاتی را برای انسان ایجاد کند.

کفش ایرانی به‌ویژه تبریز از جمله کالاهایی است که در سلامت جامعه و کاهش هزینه‌های درمانی نقش بسزایی دارد و می‌توان گفت که صنعت کفش جزو صنایع استراتژیک در کشور به شمار می‌رود.

صنعت کفش مقام چهارم در اشتغال کشور را دارد و قطب‌های فعال و مهمی در شهرهای مختلف از جمله تهران، تبریز، کرمانشاه، زنجان، قزوین، قم و مشهد در این صنعت مشغول به فعالیت هستند.

صنعت کفش را از پا نیاندازیم

طبق آمار، ایران در زمینه تولید کفش، جایگاه دوازدهم را در جهان به خود اختصاص داده و سالانه ۱۷۷ میلیون جفت کفش در این کشور تولید می‌شود، به‌طوریکه سهم ایران از تولید جهانی ۰/۸ درصد است و در این میان میزان مصرف کفش در ایران ۲۲۷ میلیون جفت در سال برآورد شده که سهم ایران از مصرف جهانی ۱/۱ درصد بوده و سهم واردات از مصرف نیز ۲۲/۴ درصد است.

خیابان طالقانی، یکی از قدیمی‌ترین خیابان‌های تبریز است که بخشی از تاریخ کهن این شهر در آن نهفته است. در این خیابان کفاش‌هایی وجود دارد که بیش از نیم قرن در آنجا فعالیت می‌کنند.
 

آقای تبریزی که نیم قرنی می‌شود کارش تولید کفش‌های تبریزی است، ۵۸ سال دارد. او دقیقا زمانی که هنوز قدش به پدال چرخ نمی‌رسید، پا به پای پدر کفاشی کرده است.

حاج احد دو فرزند دارد که به گفته خودش هیچ‌کدام از آنها علاقه‌ای به ادامه شغل پدرشان ندارند و به کارهای دیگر مشغول هستند. آنها می‌گویند، هیچ سودی در کفاشی نیست.

او می‌گوید: قبلا، سفارش دوخت و فروش کفش زیاد بود، ولی اکنون موقعیت خیابان و وضعیت جامعه به‌گونه‌ای شده که دیگر در کنار دوخت، کار تعمیر کفش را هم انجام می‌دهم.

بوی چرم طبیعی و چسب کفش، در مغازه ۱۲ متری‌اش در هم آمیخته و کوهی از کفش نیز دیده می‌شود. در این حین آقای تبریزی یکی از کفش‌ها را برمی‌دارد و تعدادی از کفش‌ها به پایین سرازیر می‌شوند، او با خنده این ریزش را به بهمن کفش‌ها تشبیه می‌کند.
 

 

از او می‌پرسم، این همه کفش تعمیری اینجاست، حتما خیلی از کفش‌ها گم شده و یا به فراموشی سپرده می‌شود که می‌گوید: اینکه کفشی را به اشتباه به یک نفر بدهم، امکان ندارد، چون زیر کفش برچسب می‌زنم و نام و شماره تلفن صاحب کفش را می‌نویسم ولی احتمال اینکه یک جفت کفش، زیر میزی یا کمدی بیافتد و پیدا نشود وجود دارد که بعد از یکی دو ساعت گشتن، آنها را هم پیدا می‌کنم.

زن میان سالی وارد مغازه می‌شود، یک جفت کفش برای تعمیر آورده است؛ کفش‌ها تقریبا نو به نظر می‌رسند اما به دلیل تنگی قرار می‌شود تا حاج احد آنها را قالب‌گیری کند.

آقای تبریزی با خنده می‌گوید: اکثر مشتری‌های من خانم هستند، زیرا خانم‌ها به لباس و کفش خود اهمیت می‌دهند و اگر یک بند کفش‌شان خراب شود، بلافاصله آن را برای تعمیر می‌آورند ولی آقایان اینطور نیستند؛ تا از کفش‌هایشان اعتراف نگیرند، جسد آنها را تحویل ما کفاش‌ها هم نمی‌دهند.

حاج احد ادامه می‌دهد: البته من ۴۰ سال فقط کفش نو دوخته‌ام که اکثرا مردانه بودند؛ بسیاری از مشتری‌هایم سابقه ۳۰ ساله دارند؛ حتی برای چند نفرشان ۱۱ سال پیش کفش دوخته‌ام که الان نیز همان کفش را پا می‌کنند.

از او تعداد کفش‌هایی که هر روز تعمیر می‌کند را می‌پرسم که می‌گوید: من آدم وسواسی هستم و به کاری که انجام می‌دهم، حساسیت زیادی دارم، از این‌رو شاید تعداد دوخت هر روز من کم باشد ولی کاری که تحویل می‌دهم، فرق چندانی با کفش نو ندارد.

او می‌افزاید: الان ۶۳ کفش‌فروش در خیابان‌های تبریز و از محلات اعیان‌نشین به علت یک نقص کوچک در کفش، نمی‌توانند آن را بفروشند و برای تعمیر به اینجا می‌آورند، زیرا می‌دانند که آن کفش را بدون عیب تحویل خواهم داد.

در مورد دوخت کفش برای چهره‌های معروف سوال می‌کنم که در پاسخ می‌گوید: برای افراد شاخص زیادی در عرصه سیاست، دانشگاه و پزشکی، کفش دوخته‌ام ولی واقعا برای من، شخصیت افراد مهم نیست بلکه جنسی که تحویل می‌دهم و کیفیت آن مهم است.
 

پای رکود در بازار بی‌رمق کفش

آقای تبریزی دل پُری از کفش‌های چینی دارد و معتقد است که این کفش‌ها، بازار داخلی را خراب کرده است.

او ادامه می‌دهد: این همه حرف از گرانی می‌زنیم ولی به خدا قسم که قیمت کفش ایرانی تغییری نکرده است و من همیشه به مشتری‌های خود تاکید می‌کنم تا کفش ایرانی بخرند زیرا با هر خرید آنها، یک چرخ کفش‌دوزی می‌چرخد و یک خانه، نان در سفره‌اش خواهد داشت.

 کفش از پای صنعت درآمده است

آقای تبریزی به افزایش تعداد کفش‌‌های تعمیری بعد از تورم و گرانی در کشور هم اشاره می‌کند و می‌گوید: همان‌طور که گفتم، کفش‌های ایرانی افرایش قیمت آنچنانی نداشتند ولی کفش‌های خارجی که مردم را با برند خود فریب داده‌اند بیشتر برای تعمیر می‌آیند زیرا کفش مارک‌‌دار خارجی با افزایش قیمت ۲ و یا حتی ۳ برابری روبه‌ رو شده است.
 

او خلاء حمایت از کفاشان ایرانی را عامل اصلی مشکلات موجود در صنعت کفش می‌داند و در این خصوص می‌گوید: میزان تولیدات و صادرات ما بسیار کم است و اگر بتوان با حمایت، انواع مدل‌های کفش را تولید کرد، دیگر بازار بر کفش‌های ترکیه و چینی تنگ خواهد شد ولی چنین حمایتی نمی‌شود.

این کفاش تبریزی از غیرفعال بودن اتحادیه و تعاونی هم گلایه دارد و می‌گوید: چرا باید کارخانه‌هایی مانند تراکتورسازی و یا ماشین‌سازی تعاونی و اتحادیه خوبی داشته باشند و کارگرهایش بتوانند به راحتی از آنجا خانه بخرند و از تسهیلات آنها استفاده کنند ولی چنین شرایطی برای تعاونی و اتحادیه کفش وجود نداشته باشد.

او اضافه می‌کند: به قدری حمایت نشده‌ایم که الان کفاشانی داریم که ۶۰ سال سن دارند ولی هنوز مستاجر هستند.

از نظر آقای تبریزی، یک کفش خوب، کفشی است که سبک، راحت و انعطاف‌پذیر باشد و مهم‌ترین عامل در نگهداری کفش، نحوه پوشیدن و درآوردن آن است ک حتما باید کفش را بعد از اینکه از پا در آورده شد در قالب گذاشته شود تا آن نمِ پا، کفش را دچار شکستگی نکند.

به چند مغازه‌ بالاتر در خیابان تاریخی طالقانی می‌روم؛ مغازه‌‌های فروش کفش چرم مردانه که همه کفش‌ها جزو تولیدات خودشان است.

بوی چرم همه جای مغازه را فرا گرفته است؛ آقای حسن تقی‌زاده حقیقی، پیشکسوت کفش‌دوزی ( کفش دست‌دوز چرم) در تبریز است، متولد ۱۳۲۴ و از ۶ سالگی وارد این کار شده است.

حسن آقا می‌گوید: ۱۲ ساله بودم که سرپرست خانواده شدم و راهی جز کار کردن سخت نداشتم، مدت‌ها در کارگا‌‌ه‌های مختلف در بازار به‌عنوان شاگرد کار کردم.

او ادامه می‌دهد: ولی یک روز با خودم گفتم که وقتی چرخه کفاشی کوتاه است چرا من برای یکی دیگر کار کنم؟ وقتی ۱۹ سال داشتم تصمیم گرفتم چرم بخرم و خودم بدوزم و از طریق فروش آن امرار معاش کنم‌.

آقای تقی‌زاده اضافه می‌کند: الان هم سال‌هاست که یک کارگاه دارم و با کمک برادرهایم آن را می‌چرخانیم و اینجا نیز مغازه فروش تولیداتمان است.

 به او می‌گویم، اگر به گذشته برگردید باز هم این کار را انتخاب می‌کنید که می‌‌گوید: هر کسی جای من بود، راهی جز کار کردن نداشت و من اگر باز در آن شرایط باشم باید فقط کار کنم.

ماشین میلیاردی زیر پایش است ولی کفش خوب در پایش نیست

در گذشته کفاشی یکی از شغل‌‌های خوبی محسوب می‌شد ولی الان بازارشان خراب شده است. آقای تقی‌زاده این را می‌گوید و ادامه می‌دهد: قدیمی‌ها می‌گویند که دوست به سر آدم نگاه می‌کند و دشمن به پای آدم! از این‌رو باید کفش درست و حسابی پوشید ولی دیگر نسل جدید به این موضوع توجه نمی‌کنند و حتی در چند مورد من دیده‌ام که فردی با ماشین میلیاردی اینجا نگه داشته ولی کفش خوبی به پا نداشته و این همان تناقضی است که در مردم ایجاد شده است.
 

دندان و کفش دو شاخص مهم انسان

حسن آقا حتی به دوست فرانسوی‌اش هم اشاره می‌کند و می‌گوید: روزی دوستم بهم گفت که در اروپا هر جور لباس بپوشی، فرقی نمی‌کند، ولی دندان و کفش دو شاخص اصلی هستند که به آن توجه زیادی دارند.

او خاطره‌ای از روزهای سربازی‌اش در سنندج هم تعریف کرد: وقتی سربازی رفتم، من را به بخش خدماتی فرستادند، وقتی افسر ارشد از ما پرسید که چه کاری از دستمان بر می‌آید، من به شوخی گفتم که برای شاه کفش می‌دوزم و او هم باور نکرد و فرمانده را صدا زد که از شانسم، آن فرمانده هم به کفش علاقه زیادی داشت؛ از من چند سوال در مورد کفش پرسید بعد از آن مرخصی ۱۰ روزه به من داد تا به تبریز بیایم و وسایل کفش‌دوزی خود را هم با خود ببرم و این شد که من آنجا کفش سربازان و فرماندهان را تعمیر می‌کردم.
 

پاپوش برای کفش تبریزی

آقای تقی‌زاده می‌گوید: دیگر صنعت کفش‌دوزی چرم، نفس‌های آخرش را می‌کشد و اگر حمایتی نشود، تا ۱۵ سال آینده اثری از آن باقی نخواهد ماند زیرا وقتی به یک جوان کفش را نشان می‌دهم و توضیح می‌دهم که زیره آن هم از چرم است، باور نمی‌کند و حتی بارها از من پرسیده‌اند که پاشنه کفش از چوب است؟

حسن آقا معتقد است که کفش تبریز رقیبی در دنیا ندارد و در حد کیفیت ایتالیا و حتی بهتر از آن است. 

او با اشاره بر اینکه یک کفش دست‌دوز چرمی از پنج مرحله عبور می‌کند تا به پای ما برسد، می‌افزاید: متاسفانه گرانی در چرم اثر گذاشته است و روز به روز  تعداد افرادی که در کار چرم و کفش دست‌دوز هستند، کمتر می‌شود.

این کفاش قدیمی تبریز، افرادی چون اصل‌نژاد و غفاری را افتخار صنعت کفش ایران می‌داند.

او می‌گوید: جوانان ما دنبال مهارت نیستند و علاقه‌ای به مهارت‌آموزی ندارند و البته روسای اتحادیه‌ای هم که بر سر این کار آمده‌اند هم هیچ اطلاعی از کفش ندارند و اگر از آنها سوال کنید که یک کفش از چند پا چرم ساخته می‌شود، مطمئن باشید نمی‌داند.
 

تولید  ۹۵ درصد کفش‌های تمام چرم کشور در تبریز

رئیس اتحادیه کفاشان تبریز می‌گوید: هم‌اکنون ۴ هزار و ۵۸۰ واحد تولیدی در صنعت کفش در تبریز فعالیت می‌کنند و اتحادیه کفاشان تبریز به عنوان بزرگ‌ترین اتحادیه تولیدی کشور شناخته می‌شود که در سال ۹۵ به عنوان اتحادیه برتر و نمونه کشور انتخاب شده است.

به گفته جباریان فام، ۴۰ هزار نفر در تبریز به صورت مستقیم در صنعت کفش فعالیت می‌کنند و بیش از ۱۱۰ هزار نفر نیز در این شهر از این صنعت ارتزاق می‌کنند.

او می‌گوید: کفش دست‌دوز چرم تبریز در سال گذشته ثبت ملی شده که تلاش داریم تا امسال یا حداکثر سال آینده آن را ثبت جهانی کنیم که در این رابطه نیازمند حمایت مسوولان ملی و محلی هستیم.

آنطور که رئیس اتحادیه کفاشان تبریز می‌گوید، ۹۵ درصد کفش‌های تمام چرم کشور در تبریز تولید می‌شود و بیش از ۶۰ درصد تولید کفش کشور در تبریز اتفاق می‌افتد.
 

کفش‌های جفت شده درپای مشکلات

جباریان متذکر می شود: در سال‌های گذشته حدود ۶۰۰ نفر در تبریز در تولید کفش دست‌دوز فعالیت داشتند که اکنون این تعداد به کمتر از ۵۰ نفر رسیده و اگر نتوانیم این صنعت را به نسل آینده انتقال دهیم دیگر فقط خاطره‌ای از آن باقی خواهد ماند.

میزان واردات کفش در کشورهای جهان در سال ۲۰۱۸، معادل ۱۱ میلیارد جفت برآورد شده و میزان صادرات نیز ۱۲/۸ میلیارد جفت بوده است. ایتالیا با ۴۸/۱۵ دلار بالاترین متوسط قیمت کفش صادراتی را داراست و کنیا با ۰/۸۶ دلار پایین ترین نرخ را دارد. متوسط قیمت کفش صادراتی ایران نیز ۶/۰۶ دلار است. آمریکا، آلمان، بریتانیا، ژاپن و فرانسه در صدر فهرست برترین واردکنندگان کفش در جهان قرار دارند. چین با تولید ۱۳هزار و ۵۲۳ میلیون جفت کفش در سال مقام نخست تولیدکنندگان را به خود اختصاص داده و سهم آن از تولید جهانی ۵۷ درصد است این درحالی است که به عقیده کارشناسان کشور ایران توانایی فراوانی برای رقابت با این کشورها و گسترش صادرات کفش دارد.

واحدهای تولیدکننده چرم و کفش تبریز در حالی که می‌توانستند هر کدام سفیر ایرانیان در جای جای دنیا باشند اما رفته رفته به کما می‌روند تا دیگر جز نام و نشان و خاطره‌ای در آلبوم صنعت این خطه، چیز دیگری به یادگار نگذارند و این یعنی پای کفش تبریز می لنگد.

صنعت کفش تبریز در حدود یک قرن فعالیت پرفراز و نشیب خود، رونق بخش اقتصاد غیر نفتی ایران بوده است اما اکنون با مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌کند که به نظر می‌رسد نجات آن از مرگ حتی با میلیاردها تومان ممکن نباشد.

نام‌های آشنای جای مانده در صنعت کفش همچون اصل‌نژاد، مرغوب و غفاری هر کدام حکایت مردانی است که کارگاه‌هایشان می‌توانست پرچمی از سرافرازی و نمادی از توانمندی باشد اما این مراکز به جای اینکه تبدیل به برندهای جهانی شوند روز به روز بی‌نام و نشان‌تر می‌شوند.

صنعت کفش تبریز زیر پای واردات

واحدهای چرم و کفش تبریز در حالی یک به یک و در مقابل چشم دولت مردان و نمایندگان متعهد و دلسوز به رکود می‌روند که کشورهای دیگری همچون چین، ترکیه و حتی پاکستان توانمندسازی واحدهای مشابه را در دستور کار خود قرار داده اند و امروز و در روزهایی که رهبری به اقتصاد مقاومتی فرمان می‌دهند، همه نشسته‌اند و ناله می‌کنند و توپ را در زمین دیگری می‌اندازند.

کفش تبریز که همواره به‌عنوان برند در بازارهای کشور همچنین جهان مطرح بوده است، این روزها به‌دلیل وضعیت نا به سامان بازار و واردات بی رویه رو به نابودی است.

کمبود مواد اولیه و مشکلات گمرکی و امور مالیاتی مواردی است که تولیدکنندگان از آن ناراضی بوده و از سوی دیگر نیز ورود کفش‌های چینی وضعیت این بازار را با آشفتگی‌هایی مواجه کرده است.

کتایون حمیدی